Ερευνητικός Προβληματισμός

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση και τα Φεστιβάλ

H διοργάνωση φεστιβάλ αποτελεί διακριτό τομέα της πολιτιστικής δράσης των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Δήμοι, νομαρχίες, περιφέρειες, δημοτικές επιχειρήσεις και ενώσεις φορέων τους αναλαμβάνουν το ρόλο του διοργανωτή φεστιβάλ, ανταγωνιζόμενοι επαγγελματίες διοργανωτές φεστιβάλ και συνεδρίων, τοπικούς επαγγελματικούς φορείς, συμβούλους ανάπτυξης, τοπικά εμπορικά επιμελητήρια, τοπικούς και περιφερειακούς τουριστικούς φορείς κ.α. (Kim, Uysal & Chen, 2
 002:128).

Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης θεωρείται καθοριστικός όσον αφορά στην εξέλιξη και την ανάπτυξη ενός φεστιβάλ, καθώς είναι στη δικαιοδοσία της να αποφασίζει εάν, πότε, σε ποιο βαθμό και πώς αυτό θα διοργανωθεί (Larson, 2002). Με δεδ
ομένο, μάλιστα ότι οι μακροχρόνιες σχέσεις μεταξύ των μελών του δικτύου ενός φεστιβάλ εξασφαλίζουν την αφοσίωση σε αυτό (Getz, Anderson & Larson, 2007:105), συμπεραίνουμε ότι η τύχη του εξαρτάται σημαντικά από τη στάση και το πνεύμα της τοπικής αυτοδιοίκησης όσον αφορά τον πολιτισμό εν γένει και ειδικότερα τα φεστιβάλ.


Στις μέρες μας, πιστεύεται ότι οι στρατηγικές που βασίζονται σε γεγονότα συνεισφέρουν σημαντικά στην επίτευξη των στόχων της τοπικής αυτοδιοίκησης (π.χ. περιπτώσεις Πολιτιστικών πρωτεουσών) (Pugh & Wood, 2004:66). Στο πλαίσιο αυτό, η τοπική αυτοδιοίκηση καλείται να παράσχει όλο και συχνότερα υποστήριξη στα φεστιβάλ προκειμένου οι κοινοί της σκοποί με αυτά να επιτευχθούν (Getz & Frisby, 1990:78). Σημειώνεται έτσι σημαντική αύξηση στον αριθμό των φεστιβάλ που τελούν υπό την αιγίδα των τοπικών αρχών. Η τάση αυτή δικαιολογείται αν λάβουμε υπ’ όψη τις ακόλουθες επιπτώσεις των φεστιβάλ:
· Οικονομική επίδραση (Formica, 1998, Harris, Jago, Allen & Huyskens, 2001): Γεγονότα που διοργανώνονται από την κοινότητα συνεισφέρουν σημαντικά στις τουριστικές δαπάνες και το κύριο κίνητρο για τη διοργάνωσή τους θεωρείται οικονομικής φύσης. Τα γεγονότα αυτά αυξάνουν τον αριθμό των τουριστών αλλά και το ύψος της δαπάνης τους (Murphy & Carmichael, 1991). Οι δαπάνες αυτές πιστεύεται ότι ενισχύουν την οικονομία της τοπικής κοινωνίας (Walo, Bull & Breen, 1996). Η τοπική αυτοδιοίκηση αναγνωρίζει την προοπτική των φεστιβάλ ως τουριστικών καταλυτών και ως εκ τούτου η επιχορήγησή τους εντάσσεται στις προσπάθειες ανάπτυξής της περιοχής (Getz, Anderson & Larson, 2007:120).
· Άυλα κοινωνικά οφέλη (Getz, 1991, Ritchie, 1984): Τα φεστιβάλ έχουν την ικανότητα να διαμορφώνουν την εικόνα μιας κοινότητας και να τη βελτιώνουν αισθητά (Getz, 1991), αλλά και να προάγουν το ενδιαφέρον για τις τέχνες, την πολιτιστική κληρονομιά και τη διαφορετικότητα σε συνδυασμό με την κοινωνική ανάπτυξη (Getz & Frisby, 1990:77). Συμβάλλουν, κατ’ αυτόν τον τρόπο στις προσπάθειες της τοπικής αυτοδιοίκησης στο πεδίο της κοινωνικής πολιτικής και της πολιτιστικής ανάπτυξης.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, τα φεστιβάλ μπορούν να αξιοποιηθούν τόσο σε μακροπολιτικό όσο και σε μικροπολιτικό επίπεδο, καθώς από τη μια έχουν την ικανότητα να διαμορφώνουν την εικόνα μιας χώρας ή μιας περιοχής (Hall, 1992:88), από την άλλη λειτουργούν ως πολιτικά εργαλεία (Getz,1997:34), μιας και δυνητικά προωθούν την πολιτιστική ανάπτυξη, την κατανόηση μεταξύ διαφορετικών πολιτιστικών ομάδων και τη διατήρηση της παραδόσης. Το διττό τους αυτό ρόλο δυστυχώς σε ορισμένες περιπτώσεις η τοπική αυτοδιοίκηση αδυνατεί να τον αντιληφθεί και ως εκ τούτου να τον αξιοποιήσει.
Επιπρόσθετα, οι αρχές των πόλεων παραβλέπουν ουκ ολίγες φορές την κοινωνική αξία των φεστιβάλ και τα ερμηνεύουν απλώς ως οχήματα της οικονομικής παραγωγής ή ως λύσεις «γρήγορου φιξαρίσματος» στα προβλήματα εικόνας της πόλης (Quinn, 2005:939). Αποτυγχάνουν, δηλαδή, να εφαρμόσουν τους κανόνες του κοινωνικού μάρκετινγκ προς όφελος της κοινότητας και να ενισχύσουν τους δεσμούς με τον ιδιωτικό τομέα προς χάρη της ανάπτυξης (Elliott, 1997).
Επιφανειακή είναι συχνά και η προσέγγισή τους στην αξιολόγηση των φεστιβάλ. Εστιάζουν κατά κώρον το ενδιαφέρον τους στην προσέλευση του κοινού και την οικονομική απόδοση των φεστιβάλ θεωρώντάς τα πρωταρχικά κριτήρια για τη λήψη αποφάσεων που αφορούν στη χρηματοδότηση και τις άλλες μορφές υποστήριξής τους (“Furore at the Festivals”, 1993). Παρότι τα οικονομικά αυτά αποτελέσματα είναι φρόνιμο να λαμβάνονται υπ’ όψη, δεν συνεπάγεται ότι πρέπει να παραβλέπονται οι κοινωνικές τους επιπτώσεις, καθώς επίσης οι στάσεις των κατοίκων απέναντι στις τελευταίες, οι οποίες επιδρούν σημαντικά στην κοινότητα (Delamere, Wankel & Hinch, 2001:22).


Τα Φεστιβάλ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα

Σε μια πρώτη προσπάθεια χαρτογράφησης του πεδίου των πολιτιστικών φεστιβάλ στην Ελλάδα, με τη χρήση μηχανών αναζήτησης, εντοπίζουμε πληθώρα περιπτώσεων, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων φαίνεται ότι διοργανώνεται από τους οργανισμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ως χαρακτηριστικά παραδείγματα αναφέρουμε το Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας[1], το Φεστιβάλ Δήμου Βύρωνα «Στη Σκιά των Βράχων»[2], το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας[3] το Φεστιβάλ Κασσάνδρας Χαλκιδικής[4] , τα Αισχύλια του Δήμου Ελευσίνας,[5] τα Δημήτρια του Δήμου Θεσσαλονίκης [6].
Παρά τη διάδοση των πολιτιστικών φεστιβάλ στην ελληνική επικράτεια, υπάρχει σημαντική έλλειψη σε σχετική βιβλιογραφία / αρθρογραφία, ενώ οι ελάχιστες υπάρχουσες αναφορές αφορούν σε κατά πολύ παλαιότερες χρονικές περιόδους και σε καμιά περίπτωση δεν καταφέρνουν να μελετήσουν τον πληθυσμό τους[7]. Κύριο αίτιο του φαινομένου αυτού μπορούμε να θεωρήσουμε την απουσία κάποιου κεντρικού φορέα που να ασχολείται με τα φεστιβάλ που λαμβάνουν χώρα στην ελληνική επικράτεια, όπως συμβαίνει σε άλλα κράτη και ενώσεις κρατών[8].
Τους σκοπούς αυτούς εξυπηρετεί εν μέρει το Τμήμα Φεστιβάλ και Πολιτιστικών Εκδηλώσεων του Υπουργείου Πολιτισμού που επιφορτίζεται με την εποπτεία και την ενίσχυση φεστιβάλ ή άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων ποικίλου περιεχομένου, τη μελέτη και την οργάνωση φεστιβάλ και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων ποικίλου περιεχομένου, διεθνούς και πανελληνίου χαρακτήρα, καθώς επίσης και το συντονισμό του Δικτύου Πολιτιστικής Διαχείρισης[9].
Από ακαδημαϊκής σκοπιάς, άξιες μνείας θεωρούνται δύο συστηματικές ερευνητικές προσπάθειες που άπτονται σε ένα βαθμό του συγκεκριμένου αντικειμένου:
Η Ν. Κόνσολα (1990) στο «Πολιτιστική Δραστηριότητα και Κρατική Πολιτική στην Ελλάδα: η Περιφερειακή Διάσταση», παρέχει μια εικόνα για το γενικότερο πλαίσιο των πολιτιστικών φεστιβάλ της τοπικής αυτοδιοίκησης στη χώρα, καταλήγοντας στα εξής συμπεράσματα αναφορικά με τα δημοτικά πολιτιστικά φεστιβάλ στην Ελλάδα:
· Πραγματοποιούνται ως επί το πλείστον τους θερινούς μήνες.
· Ορισμένα από τα φεστιβάλ, όπως της Ιθάκης, του Ηρακλείου, της Πάτρας κ.α., έχουν ξεφύγει πλέον από τα τοπικά πλαίσια και η ακτινοβολία τους έχει επεκταθεί σε εθνικό επίπεδο.
· Τα περισσότερα πάντως αρκούνται, τουλάχιστον στον τομέα της μουσικής, σε μετακλήσεις συγκροτημάτων ή μεμονωμένων καλλιτεχνών από την πρωτεύουσα. Έτσι προσφέρουν κυρίως ψυχαγωγία κάποιου επιπέδου, αλλά δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι παράλληλα συντελούν στην καλλιέργεια της παραδοσιακής μουσικής έκφρασης κάθε περιοχής, ούτε και στην προβολή της σύγχρονης τοπικής μουσικής δημιουργίας ή εκτέλεσης (Κόνσολα, 1990:47-48).


Ο θεματικός προσανατολισμός της συγγραφέως είναι σαφώς ευρύτερος, καλύπτοντας όλα τα πεδία δράσης της τοπικής αυτοδιοίκησης που σχετίζονται με τον πολιτισμό και παρουσιάζοντας ακροθιγώς την κατάσταση των πολιτιστικών φεστιβάλ. Η πολιτιστική ανάπτυξη μιας κοινότητας συνιστά εξάλλου μια μακροχρόνια, προσανατολισμένη στη διαδικασία μεθοδολογία και φιλοσοφία είναι κατά πολύ ευρύτερη από οποιοδήποτε φεστιβάλ (Williams, 1995).
Στο κατά πολύ πιο πρόσφατο ερευνητικό έργο «Modern Cultural Festivals in Greece and Barriers to their Development» η J. Paraskevopoulou (2006), μελετώντας εν γένει τον τομέα των φεστιβάλ στη χώρα μας και εξετάζοντας 137 περιπτώσεις, διαπιστώνει τα ακόλουθα:
· τα φεστιβάλ που διοργανώνονται από τις τοπικές αρχές βασίζουν το πρόγραμμά τους σε ποικίλες μορφές τέχνης (Paraskevopoulou, 2006:56)
· η ραγδαία ανάπτυξη των φεστιβάλ στην Ελλάδα οφείλεται στην ανάμιξη των τοπικών αρχών στη διοργάνωση γεγονότων και την πολιτιστική αναγέννηση (Paraskevopoulou, 2006: 57)
· η πλειοψηφία τους ελέγχεται από δημοτικές επιχειρήσεις, το προσωπικό των οποίων είναι δημόσιοι υπάλληλοι (Paraskevopoulou, 2006:57)
· τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι η χρηματοδότηση, ο πληθωρισμός και οι υψηλές τιμές, η γραφειοκρατία, οι υποδομές, ο καιρός, το μάρκετινγκ και η προβολή των γεγονότων, η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού και η γεωγραφική πρόσβαση. Πέραν αυτών η ανεπάρκεια της πολιτιστικής πολιτικής στην Ελλάδα σε όρους νομοθεσίας, προώθησης και χρηματοδότησης των φεστιβάλ σε συνδυασμό με ελλιπείς πρακτικές στο μάνατζμεντ αναδεικνύονται σε μείζονος σημασίας προβλήματα (Paraskevopoulou, 2006:57-58).
Η εν λόγω έρευνα φέρνει στο προσκήνιο ένα δυναμικό τομέα πολιτιστικής δραστηριότητας, ο οποίος όμως δεν φαίνεται να χαίρει ιδιαίτερης αναγνώρισης από την κυβέρνηση, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, το εγχώριο και το διεθνές κοινό (Paraskevopoulou, 2006:58). Εκφράζει, επίσης, την αναγκαιότητα για περαιτέρω έρευνα όσον αφορά την ανάπτυξη και την επιβίωση των φεστιβάλ στην Ελλάδα, των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών τους επιδράσεων, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο εκλαμβάνεται ο ρόλος τους από το ελληνικό κοινό και τους καλλιτέχνες (Paraskevopoulou, 2006:63).


Ερευνητικό Πρόβλημα

Τα ερευνητικά προβλήματα απαρτίζονται από πέντε συστατικά μέρη (Nozick, 1993:164):
· έναν στόχο ή μια επιδίωξη που μας δείχνει πώς να αξιολογήσουμε ένα αποτέλεσμα
· μια αφετηρία και τους διαθέσιμους πόρους που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε
· τα μέσα και τις ενέργειες που μπορούμε να εφαρμόσουμε
· τους υφιστάμενους περιορισμούς και
· την τελική έκβαση.
Τα ερευνητικά αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη παράγραφο και αφορούσαν στη διοργάνωση πολιτιστικών φεστιβάλ από τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης της χώρας, αδιαμφισβήτητα διαμορφώνουν ένα πλαίσιο για περαιτέρω προβληματισμό και έρευνα. Τα συμπεράσματα της πρώτης έρευνας είναι πολύ πιθανό να έχουν διαφοροποιηθεί μετά την έλευση σχεδόν δύο δεκαετιών. Υπό το βάρος των διεθνών εξελίξεων στον τομέα του πολιτισμού και της διαρκώς διευρυνόμενης επιστημονικής γνώσης για το εν λόγω επιστημονικό πεδίο, δικαιούμαστε μάλιστα να εικάζουμε ότι οι διαφοροποιήσεις αυτές θα είναι αρκετά έντονες. Με βάση αυτή, λοιπόν, προσδιορίζεται η αφετηρία του ερευνητικού προβλήματος.
Το δεύτερο ερευνητικό έργο κατευθύνει αφ’ εαυτού τον ερευνητικό προσανατολισμό σε συγκεκριμένες περιοχές (ανάπτυξη και επιβίωση των φεστιβάλ, οικονομικές – κοινωνικές – πολιτιστικές επιδράσεις, στάσεις κοινού και καλλιτεχνών), προσδιορίζοντας το περίγραμμα του στόχου.
Στη δική μας δικαιοδοσία υπάγεται η επιλογή των μέσων και των ενεργειών που θα εφαρμόσουμε στο πλαίσιο της έρευνας, ενώ οι υφιστάμενοι περιορισμοί θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την τελική έκβασή της.
Συνοψίζοντας, το ερευνητικό μας πρόβλημα οριοθετείται από τη σχέση της τοπικής αυτοδιοίκησης και των φεστιβάλ που αυτή διοργανώνει στην ελληνική επικράτεια και από τους τρόπους με τους οποίους η τοπική αυτοδιοίκηση τα αντιλαμβάνεται και τα αξιοποιεί.

Υπόθεση Εργασίας

Κατά τη διατύπωση του προβλήματος της έρευνας τίθενται συγχρόνως οι βάσεις για τη διατύπωση της υπό εξέταση υπόθεσης ή για την ένταξη του συγκεκριμένου προβλήματος σε μια ήδη διατυπωμένη υπόθεση (Ψαρρού & Ζαφειρόπουλος, 2004:81). Η αναζήτηση υποθέσεων εργασίας μπορεί να γίνει με τη λεπτομερή ανίχνευση ντοκουμέντων – πηγών, με τη συγκέντρωση και συζήτηση της ομάδας, με ομαδική συνέντευξη και με συνέντευξη σε βάθος (Javeau,2000:61-62).
Από τις προαναφερθείσες μεθόδους, επιλέξαμε την πρώτη, την ανάλυση δηλαδή ντοκουμέντων –πηγών, ως αφετηρία για τη διατύπωση της υπόθεσης εργασίας και ειδκότερα την ερευνητική εργασία των C. Pugh και E. H. Wood.[10]
Οι C.Pugh και Ε. Η. Wood, διερευνώντας κατά πόσο οι δημοτικές αρχές του Λονδίνου χρησιμοποιούν τα γεγονότα ως στρατηγικά εργαλεία στο πλαίσιο των ευρύτερων σχεδίων μάρκετινγκ που εφαρμόζουν, έλεγξαν την εξής υπόθεση:
οι τοπικές αρχές με προσανατολισμό στην αγορά και στρατηγική θεώρηση μπορούν να αξιοποιήσουν την πρόταση ενός γεγονότος ως στρατηγικό εργαλείο για να υποστηρίξουν την αστική αναζωογόνηση, την εικόνα της πόλης, την πολιτιστική μέριμνα και την απασχόληση καθώς επίσης την προσθήκη αξίας όσον αφορά τον τελικό καταναλωτή, την κοινότητα[11].
Στην παρούσα έρευνα θα βασιστούμε στην ανωτέρω ερευνητική υπόθεση, προσαρμόζοντάς την όμως όπου απαιτείται στο δεδομένο ερευνητικό πρόβλημα. Εδώ, δηλαδή, υπεισέρχονται οι περιορισμοί που αναφέραμε και προηγουμένως και οι οποίοι σχετίζονται με τη φυσιογνωμία της ελληνικής τοπικής αυτοδιοίκησης. Όπως προαναφέρθηκε στην εισαγωγική ενότητα, το έργο και η προσφορά της τοπικής αυτοδιοίκησης στην κατεύθυνση της προώθησης του πολιτισμού περιγράφεται ως ένα συνεχές με πολυάριθμες διαβαθμίσεις μεταξύ των διαφόρων περιοχών και δημοτικών αρχών. Στη λογική αυτή είναι αναμενόμενο να υπάγεται και η πρακτική της διοργάνωσης φεστιβάλ, ως επιμέρους πολιτιστική δραστηριότητα.
Με άλλα λόγια, αναμένονται φεστιβάλ που να θεωρούνται πολύ πιο επιτυχημένα σε σχέση με κάποια άλλα ως προς διάφορες παραμέτρους (περιεχόμενο, ύφος, διοργάνωση, προβολή, αποδοχή, φήμη κ.λ.π.).
Ο βαθμός επιτυχίας των φεστιβάλ εικάζουμε ότι συσχετίζεται θετικά με το βαθμό υιοθέτησης της φιλοσοφίας του μάρκετινγκ, της απόκτησης δηλαδή προσανατολισμού στην αγορά (market orientation) (Kohli & Kaworski, 1990:6).
Η ερευνητική μας υπόθεση, βάσει της ανάλυσης που προηγήθηκε, διατυπώνεται ως ακολούθως:
H Τοπική Αυτοδιοίκηση εφόσον διαθέτει προσανατολισμό στην αγορά (market orientation) μπορεί να αξιοποιήσει τα φεστιβάλ ως στρατηγικά εργαλεία για την προώθηση της αστικής αναζωογόνησης (urban regeneration), την προώθηση της εικόνας της περιοχής (city imaging), την πολιτιστική μέριμνα (cultural provision), την ενίσχυση της απασχόλησης (job creation), καθώς επίσης την προσθήκη αξίας (value) για τον τελικό καταναλωτή, την κοινότητα.


Στο σημείο αυτό κρίνεται απαραίτητη η διασαφήνιση των ανωτέρω όρων:


Τοπική Αυτοδιοίκηση

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ως έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας, συστηματοποιείται σε οργανισμούς πρώτου (δήμοι και κοινότητες), δεύτερου βαθμού (νομαρχίες) και τρίτου βαθμού (περιφέρειες). Εμείς θα ασχοληθούμε με την πρωτοβάθμια τοπική αυτοδιοίκηση και ειδικότερα με τους δήμους. Αποφασίσαμε να αποκλείσουμε από την έρευνά τις κοινότητες, καθώς με μια πρώτη εκτίμηση δεν φαίνεται να παρουσιάζουν κάποιο ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον.

Προσανατολισμός στην αγορά (Market Orientation)

Στο πεδίο των φεστιβάλ, ο προσανατολισμός στην αγορά εκδηλώνεται με τις εξής τρεις επιμέρους διαστάσεις (Ruekert, 1992:227):
· τον προσανατολισμό στους επισκέπτες (visitor orientation), δηλαδή τη γνώση των αναγκών και επιθυμιών των επισκεπτών
· την ανάπτυξη στρατηγικής (strategy development), τη χάραξη δηλαδή μιας στρατηγικής για το φεστιβάλ, και
· την υλοποίηση στρατηγικής (strategy implementation), δηλαδή την πρακτική εφαρμογή της (Mayfield & Crompton, 1995:16)

Φεστιβάλ

Με τον όρο Φεστιβάλ εννοούμε κάθε συνεκτικό σύνολο συσχετιζόμενων καλλιτεχνικών γεγονότων, που επιδιώκει να μεταφέρει την αίσθηση του εξαιρετικού γεγονότος στην τρέχουσα ροή της πολιτιστικής υπερπαραγωγής (Klaic, 2006:54)[12]. Στην παρούσα έρευνα εξετάζουμε μόνο τα φεστιβάλ που διοργανώνονται από τους ΟΤΑ α’ βαθμού της χώρας.

Αστική αναζωογόνηση (urban regeneration)

Κατά τη δεκαετία του 1970, η γενίκευση των στρατηγικών ανταποδοτικότητας των οικονομικών συγκροτημάτων και η κρίση του Φορντιστικού καθεστώτος συσσώρευσης επιφέρουν σημαντικό πλήγμα στην οικονομία ορισμένων ευρωπαϊκών αστικών περιοχών, με επακόλουθο τη ραγδαία αύξηση της ανεργίας και κατ’ επέκταση των κοινωνικών προβλημάτων. Οι δημοτικές αρχές της Δυτικής Ευρώπης σε μια προσπάθεια αντίδρασης, σχεδιάζουν και εφαρμόζουν τη δεκαετία του 1980, στρατηγικές για την αναζωογόνηση της πόλης, βασιζόμενες στον πολιτισμό (Bianchini, 1994:28). Όλες αυτές οι ενέργειες εκφράζουν τη λογική της αστικής αναζωογόνησης. Σημαντική προς αυτή την κατεύθυνση υπήρξε και η χρήση των φεστιβάλ[13].

Εικόνα της περιοχής (city imaging)

Τη δεκαετία του 1990, οι περισσότερες πόλεις της Δυτικής Ευρώπης, στρέφονται στη θεμελίωση της εικόνας τους (city image building) (Hughes, 1999:120). Η φιλοσοφία του μάρκετινγκ της πόλης (city marketing), διαμορφώνει το πλαίσιο των αστικών πολιτικών. Οι Ευρωπαϊκές πόλεις προσπαθούν να αυξήσουν το βαθμό ελκυστικότητάς τους ως τόποι κατοικίας (κυρίως για άτομα με υψηλό μορφωτικό επίπεδο), ως περιοχές επενδυτικών δραστηριοτήτων και επενδύσεων και ως τόποι όπου οι επισκέπτες θα επιθυμούσαν να διαμένουν (Van den Berg and Braun, 1999). Για τους λόγους αυτούς διοργανώνουν συχνά φεστιβάλ[14].

Πολιτιστική μέριμνα (cultural provision)

Όπως προαναφέρθηκε στην εισαγωγική ενότητα, η πλειοψηφία των έργων υποδομής και λειτουργικών προγραμμάτων σχετικών με τον πολιτισμό (όπως η διοργάνωση φεστιβάλ) ελέγχεται και χρηματοδοτείται από τις τοπικές αρχές[15]. Ως εκ τούτου, το κύριο βάρος της πολιτιστικής μέριμνας ανατίθεται στην τοπική αυτοδιοίκηση και μάλιστα διαχρονικά οι αρμοδιότητές της εμπλουτίζονται. Κατά συνέπεια, τα φεστιβάλ επέχουν θέση εργαλείου στα χέρια των ΟΤΑ για την πολιτιστική μέριμνα.

Ενίσχυση της απασχόλησης (job creation)

Όπως είδαμε και στην εισαγωγή, ο πολιτιστικός τομέας εν γένει θεωρείται τομέας «αιχμής» της επιχειρηματικής δραστηριότητας, ξεπερνώντας κατά πολύ τους ρυθμούς ανάπτυξης άλλων κλάδων. Σημαντική είναι και η συνεισφορά του στην απασχόληση, με άξια μνείας την αύξησή του κατά 1,85% στην Ε.Ε. την περίοδο 2002-2004 και τη συμμετοχή του κατά 3,1% στο συνολικό εργατικό δυναμικό της ένωσης το 2004. Δεδομένης της διάδοσης της πρακτικής των φεστιβάλ, αλλά και των επιπτώσεών τους στην οικονομική ανάπτυξη διεθνώς κυρίως λόγω της διασύνδεσής τους με τον τουρισμό (φεστιβαλικός τουρισμός), θεωρούμε ότι παρέχουν ευκαιρίες για την ενίσχυση της απασχόλησης και στη χώρα μας[16].

Η υπόθεση εργασίας παρουσιάζεται με τη μορφή μιας πρότασης. Από αυτήν προκύπτουν ορισμένες μεταβλητές με τις οποίες ερμηνεύονται οι έννοιες και οι γνώσεις με συγκεκριμένους τρόπους ανάλυσης (Javeau,2000:59). Η διαδικασία αυτή αναλύεται στα ακόλουθα στάδια:
· Η απεικονιζόμενη σύλληψη μιας έννοιας
· Ο προσδιορισμός της έννοιας ή η ανάλυση των «σύνθετων μερών της», «όψεων» ή διαστάσεών» της.
· Η επιλογή των δεικτών των διατηρούμενων διαστάσεων
· Ο σχηματισμός των ενδείξεων (Javeau,2000:60).
Προκειμένου, δηλαδή, να υποβάλουμε την υπόθεση εργασίας σε εμπειρική δοκιμή, επιβάλλεται να γίνει η αναδιαμόρφωσή της με τέτοιο τρόπο ώστε να καθίσταται δυνατή η προσέγγιση του εμπειρικού αντικειμένου (Ψαρρού & Ζαφειρόπουλος, 2004:87). Κατά συνέπεια, πρέπει να εντοπίσουμε τις συγκεκριμένες μεταβλητές (Frankfort - Nachmias, 1996:56-57) και τους δείκτες για καθεμία από τις κατηγορίες ανάλυσης που συνθέτουν την υπόθεση (Jackson, 1995:22).
Οι μεταβλητές αυτές μεταφράζονται στους ακόλουθους ερευνητικούς στόχους και υποστόχους:
1. η εκτίμηση της διάδοσης της πρακτικής της διοργάνωσης φεστιβάλ από τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης
1.1. προσδιορισμός του πλήθους τους
1.2. καταγραφή του προφίλ τους
1.3. προσδιορισμός της ταυτότητάς τους
2. εκτίμηση της ύπαρξης ή μη προσανατολισμού στην αγορά και σε ποιο βαθμό
2.1. διερεύνηση του προσανατολισμού στον επισκέπτη
2.2. διερεύνηση της χάραξης στρατηγικής ή μη και σε ποιο βαθμό
2.3. διερεύνηση της υλοποίησης της στρατηγικής ή μη και σε ποιο βαθμό
2.4. διερεύνηση των στάσεων απέναντι στο μάρκετινγκ
3. προσδιορισμός των επιδιωκόμενων μέσα από τα φεστιβάλ σκοπών
4. προσδιορισμός πιθανών περιοχών προβλημάτων και εμποδίων στην ανάπτυξή τους.

[1] http://www.dramafilmfestival.gr/
[2] http://www.festivalbyrona.gr/
[3] http://www.kalamatadancefestival.gr/
[4] http://www.festivalkassandras.gr/
[5] http://www.aisxylia.gr/
[6] http://www.dimitriathess.gr/
[7] βλ. Ορισμό Ερευνητικού Προβλήματος
[8]βλ. http://www.festivals.be/, http://www.festivals.fi/, http://www.ifea.com/, http://www.efa-aef.org/
[9] http://www.yppo.gr/1/g1540.jsp?obj_id=2679
[10] Pugh C. & Wood E.H. (2004) The Strategic Use of Events within Local Government: a Study of London Borough Councils, Event Management, 9, 61-71.
[11] with a market orientation and strategic outlook local governments could utilize the event product as a strategic tool to aid urban regeneration, city imaging, cultural provision and job creation as well as adding value for the end user, the community. Pugh C. & Wood E.H. The Strategic Use of Events within Local Government: a study of London Borough Councils, Event Management, 9:66
[12] Για εναλλακτικούς ορισμούς, βλ. οικεία ενότητα.
[13] βλ. οικεία ενότητα
[14] βλ. οικεία ενότητα
[15] Council of Europe ERI Carts “Compendium of Cultural Policies and Trends in Europe, 7th Edition 2006 (http://www.culturalpolicies.net/)
[16] βλ. οικεία ενότητα
[17] βλ. οικεία ενότητα
Προσθήκη αξίας (value) για τον τελικό καταναλωτή, την κοινότητα
Η προσθήκη αξίας για τον τελικό καταναλωτή, μεταφράζεται σε όφελος της κοινότητας από την συμμετοχή της σε κάποιο φεστιβάλ[17]. Θεμελιώνεται στις ιδιότητες που έχουν ως δημόσια αγαθά που ξεφεύγουν από την απλή διασκέδαση και την παραγωγή εισοδήματος, προσφέροντας ταυτόχρονα ένα συγκεκριμένο χώρο και χρόνο εντός του οποίου εκφράζεται η αφοσίωση στο συλλογικό (Rao, 2001). Έτσι, οι συμμετέχοντες σε αυτά, δηλώνουν ότι παραμένουν ενεργά μέλη της κοινωνίας και δυνητικοί εταίροι σε αμοιβαίες σχέσεις (Gursoy, Kim & Uysal, 2004:173).


Ερευνητικοί Στόχοι